Czy istnieje związek między operacją bariatryczną a zdrowiem jamy ustnej?

Wymioty i odruchy wymiotne

Wymioty są dla wielu pacjentów przejściowym zjawiskiem po zabiegu resekcji mankietowej żołądka. Nowy żołądek jest wąski i może być obrzmiały w okresie pooperacyjnym. Wymioty zwykle ustępują, gdy pacjent zapozna się z tolerowanym pokarmem, jego konsystencją, stopniem żucia i odpowiednią ilością spożywanego jedzenia.

U niektórych pacjentów wymioty lub odruchy wymiotne mogą być problemem utrzymującym się przez dłuższy czas. W takim przypadku należy skontaktować się z kliniką, w której wykonano operację, i umówić się na wizytę u dietetyka. Kwas żołądkowy w treści wymiotnej może obniżyć pH w jamie ustnej i predysponować do uszkodzeń kwasowych (erozji).

Refluks i zgaga

Zgaga jest objawem choroby refluksowej przełyku, która jest znanym powikłaniem po zabiegu resekcji mankietowej żołądka. Kwas żołądkowy obniża pH w jamie ustnej i predysponuje do uszkodzeń kwasowych (erozji).

Może występować płynne przejście między refluksem a odruchami wymiotnymi.

Nie każdy pacjent z refluksowymi dolegliwościami (zgaga) musi doświadczać równie nasilonych objawów, ale lekarz stomatolog szybko zidentyfikuje ewentualne uszkodzenia kwasowe.

Refluks nie tylko szkodzi zębom, ale także ogólnemu zdrowiu, dlatego wymaga leczenia. W sytuacjach, gdy terapia farmakologiczna nie przynosi rezultatów, pacjenci mogą być poddani ponownej interwencji chirurgicznej.

Suchość w jamie ustnej

Ślina odgrywa niezwykle ważną rolę w zdrowiu jamy ustnej! Jest naturalnym środkiem czyszczącym dla zębów i pomaga w usuwaniu resztek pokarmowych. Bezpośrednio po szczotkowaniu zębów, ślina tworzy ochronną warstwę białka na zębach. Ślina jest również kluczowa dla utrzymania równowagi pH w jamie ustnej i dostarcza wapnia i fosforu, które wzmacniają szkliwo zębów. W ten sposób zmniejsza ryzyko wystąpienia próchnicy i uszkodzeń kwasowych.

Dorośli produkują dziennie od 0,5 do 2 litrów śliny, a na ilość tej substancji wpływają różnorodne czynniki. Na przykład ilość wydzielanej śliny maleje podczas snu, natomiast wzrasta podczas jedzenia; niektóre leki również mogą osłabić wydzielanie śliny.

Suchość w jamie ustnej może być na tyle zaawansowana, że kwalifikuje się do diagnozy hiposaliwacji. Hiposaliwacja opiera się na stwierdzeniu wydzielania śliny poniżej określonych wartości granicznych oraz na subiektywnym odczuciu suchości w jamie ustnej.

Przyswajanie składników odżywczych

Chirurgia bariatryczna wpływa na absorpcję wielu składników odżywczych, takich jak żelazo, foliany, wapń i witamina D. Pomimo ograniczonej wiedzy na temat tego, jak wpływa to na jamę ustną, wiemy, że zmniejszone wchłanianie wapnia i witaminy D w połączeniu z hormonalnymi zmianami po operacji stanowi ryzyko rozwoju osteoporozy. Osteoporoza i zapalenie dziąseł (z utratą przyczepności zębów) to choroby, które są ze sobą powiązane.

Mikroorganizmy w jamie ustnej

Dzięki odpowiedniemu połączeniu wilgotności, temperatury oraz regularnemu dostarczaniu składników odżywczych, usta stanowią doskonałe środowisko dla mikroorganizmów! Te mikroorganizmy tworzą struktury zwane biofilmem lub płytą nazębną, które otacza śluz, zapewniając im ochronę i stabilne warunki wzrostu. Biofilmy te przytwierdzają się do widocznej powierzchni zęba, ale mogą również osadzać się w przestrzeni między zębem a dziąsłem. Jeśli nie zostaną one usunięte, mogą prowadzić do stanu zapalnego oraz do powstawania głębszych przestrzeni między zębem a dziąsłem, co sprzyja dalszemu rozwojowi bakterii. Zdajemy sobie sprawę, że chirurgia bariatryczna może wpływać na skład bakterii w jamie ustnej, jednak wciąż istnieją obszary, które wymagają dalszego zbadania, jeśli chodzi o jej wpływ na zdrowie jamy ustnej.

Stan zapalny (inflamacja)

Otyłość i zapalenie dziąseł mają wspólne cechy, takie jak zwiększone wydzielanie substancji zapalnych, które mogą zwiększać podatność na choroby sercowo-naczyniowe. Dodatkowo przypuszczamy, że zapalenie tkanki tłuszczowej może nasilać stan zapalny dziąseł. W związku z tym można oczekiwać poprawy stanu zapalenia dziąseł po operacji bariatrycznej. Badania w tej dziedzinie są jednak ograniczone. W rzeczywistości wykazują one pogorszenie stanu zapalnego dziąseł w krótkim okresie, ale możliwą poprawę w dłuższej perspektywie czasowej. Krótkotrwałe pogorszenie może być wynikiem „opóźnionejad aptacji” organizmu, ponieważ istotne zmiany w tkance tłuszczowej wymagają czasu.

Jednocześnie tuż po operacji jamę ustną naraża się na inne zmiany, takie jak tymczasowe problemy z wymiotami ikonieczność przejścia na miękką dietę, co może prowadzić do zwiększonego gromadzenia się płytki nazębnej. Kluczowe jest utrzymanie czystości między zębami. Zaleca się stosowanie nici dentystycznej, szczoteczek międzyzębowych oraz szczoteczek do zębów dostosowanych do indywidualnych potrzeb.

Nawyki żywieniowe

Nowa dieta może na różne sposoby wpływać na zdrowie jamy ustnej.

Pokarm o miękkiej konsystencji‍

W początkowym okresie po operacji zaleca się spożywanie pokarmów o miękkiej konsystencji oraz poświęcanie więcej czasu na jedzenie. Pokarmy o miękkiej konsystencji mogą łatwiej przywierać do zębów, co sprzyja rozwojowi bakterii i gromadzeniu się płytki nazębnej.

Częste spożywanie posiłków‍

Jednym z największych wyzwań dla pacjenta i zdrowia jamy ustnej po operacji bariatrycznej jest konieczność spożywania małych, ale częstych posiłków. Po każdym posiłku pH w jamie ustnej spada na tyle, że szkliwo zębów staje się podatne na uszkodzenia. W tym okresie szkliwo mięknie, ponieważ wapń i fosfor są wypłukiwane (czerwona strefa na poniższym wykresie).

Przy normalnej produkcji śliny i odpowiednich przerwach między posiłkami, ślina neutralizuje pH i dostarcza minerały potrzebne do odbudowy szkliwa. Jednak zwiększona częstotliwość posiłków lub podjadanie (zobacz następny wykres) może wydłużyć czas, w którym pH jest niskie, co przedłuża ekspozycję szkliwa na działanie kwasów. To sprawia, że szkliwo staje się bardziej podatne na uszkodzenia.

Wybór pokarmów również ma znaczenie, ponieważ nie wszystkie produkty spożywcze są kwaśne. Wiele owoców– istotnych dla zdrowia – ma bardzo niskie pH, w tym owoce cytrusowe, winogrona, jabłka i kiwi. Jednak wszystkie węglowodany mogą stanowić pożywkę dla bakterii w jamie ustnej, które produkują kwas niszczący szkliwo.

Nawyki picia

Nowe nawyki picia mogą również stanowić wyzwanie dla zdrowia jamy ustnej. Zwykle zaleca się, aby nie pić w trakcie posiłków, lecz na pół godziny przed i po jedzeniu. To zalecenie wynika z ograniczonej pojemności żołądka, co wymusza priorytetowe dostosowanie diety do zapewnienia odpowiedniej ilości składników odżywczych. Picie w trakcie posiłku może również wpływać na trawienie i powodować dyskomfort.

Niektórzy pacjenci mogą mieć trudności z przyjmowaniem odpowiedniej ilości płynów po operacji, co skutkuje częstym popijaniem w ciągu dnia. Suchość w ustach może dodatkowo motywować do trzymania napojów pod ręką przez cały dzień, a czasem także w nocy. 

Przy wzorcu picia charakteryzującym się częstymi, małymi porcjami przez większość dnia, niezwykle ważne jest, aby unikać wprowadzania do ust kwasów lub węglowodanów. Wielu ludzi regularnie pije napoje typu Cola bez cukru, które zawierają kwas fosforowy i mają bardzo niskie pH. Jeśli Cola jest ulubionym napojem i jest spożywana w małych porcjach przez cały dzień, zęby są narażone na działanie kwasu niemal przez cały czas. Inne napoje, takie jak sok owocowy, napoje energetyczne i bezcukrowe napoje gazowane, również mogą mieć niskie pH.

Niektórzy wybierają butelkowaną wodę smakową, która często zawiera kwas cytrynowy obniżający pH w jamie ustnej. Chociaż kwas cytrynowy nadaje wodzie smak, może być mniej wyczuwalny z powodu dodatku cukru, który maskuje jego kwasowość.

Jeśli musisz pić napoje gazowane, najlepszym rozwiązaniem jest spożycie ich za jednym razem. Po wypiciu warto przepłukać usta kilkoma łykami wody, aby usunąć resztki kwasu. Jeśli masz uszkodzenia szkliwa, możesz ochronić zęby, pijąc przez słomkę.

Dwutlenek węgla rozpuszczony w wodzie tworzy bardzo słaby kwas, który nie wpływa znacząco na pH. Dwutlenek węgla jest mniej problematyczny dla zębów niż kwasy dodawane dla smaku.

Lęk przed leczeniem stomatologicznym

Dla większości osób wizyta u dentysty wiąże się z pewnym dyskomfortem lub stresem. Może to wynikać z poczucia bezbronności, gdy leży się na plecach, a inna osoba znajduje się blisko w granicach naszej intymności. Może to również być związane z obawą o koszty leczenia. Jednak lęk przed leczeniem stomatologicznym to coś znacznie poważniejszego – jest to faktyczna diagnoza, znana jako odontofobia.

Lęk przed leczeniem stomatologicznym to przemożny i nadmierny strach, który ma poważne konsekwencje. Często prowadzi do unikania wizyt u dentysty i zgłaszania się do niego tylko w nagłych przypadkach. Takie zwlekanie często powoduje, że potrzeby stomatologiczne stają się znacznie bardziej skomplikowane, niż gdyby pacjent zgłosił się do dentysty przy pierwszych objawach lub regularnie chodził na kontrole.

Przyczyny lęku przed leczeniem stomatologicznym są różnorodne. Wiele osób miało negatywne doświadczenia u dentysty w młodym wieku (np. w szkole). Niektórzy doświadczyli przemocy w bliskich relacjach, a wizyta u dentysty może przywoływać traumatyczne wspomnienia z przeszłości.

Konsekwencje lęku przed leczeniem stomatologicznym mogą wpływać na życie w wielu aspektach. Wiele osób odczuwa silne poczucie wstydu, wiedząc, że powinni iść do dentysty. Niektórzy unikają sytuacji społecznych, jeśli brakuje im przednich zębów lub mają widoczne uszkodzenia. Część pacjentów samo leczy się, aby wytrzymać stały ból zęba lub stany zapalne. Obawa, że ich lęk może wpływać na stosunek własnych dzieci do dentysty, rodzi dodatkowe zmartwienia.

Badania wykazały, że lęk przed leczeniem stomatologicznym jest bardziej powszechny wśród osób z otyłością. To stanowi problem, ponieważ operacja bariatryczna prawdopodobnie zwiększa ryzyko chorób jamy ustnej, a tym samym zwiększa zapotrzebowanie na leczenie stomatologiczne. Pacjenci obawiający się leczenia stomatologicznego często mają gorszy stan zdrowia jamy ustnej już przed operacją. Można więc przypuszczać, że osoby przygotowujące się do operacji bariatrycznej, które cierpią na lęk dentystyczny, są szczególnie narażone na problemy zdrowotne w tej dziedzinie.

Jednak istnieje pomoc dostępna dla osób z lękiem przed leczeniem stomatologicznym. Publiczna służba zdrowia oferuje specjalne programy wsparcia, do których pacjenci mogą zostać skierowani przez dentystów, lekarzy rodzinnych lub psychologów, lub mogą się z nimi skontaktować samodzielnie. Szczegółowe informacje oraz dane kontaktowe można znaleźć na stronie www.tooinfo.no.

Dodatkowo, wielu dentystów w prywatnych gabinetach dysponuje specjalistycznym i umiejętnościami w zakresie terapii lęku dentystycznego, oferując bezpieczne i komfortowe leczenie, pod warunkiem że poinformujesz ich o swoich obawach związanych z wizytą.

Aplikacja "Tannskrekk", dostępna za darmo na telefon komórkowy, jest narzędziem przeznaczonym dla osób bojących się wizyt u dentysty i może pomóc w dostosowaniu wizyty, aby była bardziej komfortowa.

Poczucie Wstydu

Wiele osób z otyłością odczuwa wstyd związany z przekraczaniem norm społecznych dotyczących wyglądu. Nieudane próby zmiany stylu życia i brak trwałej utraty wagi mogą prowadzić do poczucia bezsilności. Społeczne oczekiwania, że kontrola masy ciała zależy wyłącznie od siły woli, tylko potęgują to uczucie. Dla niektórych osób wstyd jest tak silny, że nie decydują się na ujawnienie faktu, że poddali się operacji bariatrycznej.

Zęby to kolejna sfera, w której można odczuwać porażkę. Codziennie jesteśmy bombardowani obrazami influencerów z wybielonymi, a czasem nienaturalnymi zębami. Kosmetyczna stomatologia stała się ważnym rynkiem dla części branży dentystycznej. W efekcie coraz rzadziej widzimy naturalne zęby, zarówno pod względem koloru, kształtu, jak i układu. Jeśli ktoś dodatkowo zmaga się z problemami zdrowia jamy ustnej, które mogą się nasilić po operacji bariatrycznej, zęby mogą stać się kolejnym źródłem wstydu. Wstyd ten może nawet stanowić przeszkodę w odwiedzaniu dentysty.

Wstyd głęboko w nas tkwi i nie znika tylko dlatego, że próbujemy myśleć inaczej. Jednak zdobywanie wiedzy o związanych z nim zależnościach może pomóc w przezwyciężeniu tego uczucia. Skorzystaj z informacji zawartych na tych stronach, aby zmniejszyć barierę przed szukaniem pomocy stomatologicznej.

Organizacja usług stomatologicznych

Norweski system opieki zdrowotnej jest uniwersalnym, publicznie finansowanym systemem – z pewnymi wyjątkami. Jednym z wyjątków są usługi stomatologiczne dla dorosłych. Niemniej jednak wielu uważa, że system stomatologiczny działa dobrze, ponieważ zdrowie jamy ustnej w Norwegii w znacznie mniejszym stopniu niż wcześniej odzwierciedla różnice geograficzne i dochodowe.

Wiemy jednak, że zarówno otyłość, jak i zły stan zdrowia jamy ustnej są powiązane z różnicami społecznymi. Jeśli czynniki związane z operacją bariatryczną dodatkowo pogarszają stan zdrowia jamy ustnej, może to negatywnie wpłynąć na pacjenta. Wymaga to badań, które uwzględniają zarówno diagnozę i leczenie, jak i miejsce zamieszkania oraz dochody pacjentów. 

Idealnie, poradnia leczenia otyłości powinna być interdyscyplinarną jednostką, ale stomatologia nie jest zazwyczaj uwzględniona w jej ofercie. Można to uzasadnić faktem, że zdrowie jamy ustnej nie jest wspomniane w międzynarodowych wytycznych dotyczących chirurgii bariatrycznej. Wiemy jednak, że zdrowie jamy ustnej jest rzadko brane pod uwagę w szpitalach. W rezultacie niewielu, jeśli w ogóle, systematycznie pyta pacjentów o stan ich zębów. Dla pacjentów z złożonymi problemami zdrowotnymi, w tym z problemami zdrowia jamy ustnej, większa integracja stomatologii w szpitalach przyczyniłaby się do osiągnięcia lepszej ciągłości opieki zdrowotnej.

Równie dużym problemem jest fakt, że leczenie stomatologiczne zazwyczaj odbywa się na koszt własny pacjenta. Biorąc pod uwagę, że wiele osób zmagających się z otyłością ma ograniczoną zdolność do pracy i słabą sytuację finansową, rośnie prawdopodobieństwo, że zrezygnują z profilaktycznych kontroli i wczesnego leczenia. W dłuższej perspektywie prowadzi to do poważniejszych uszkodzeń zębów. Wybór może wówczas sprowadzać się do poniesienia wysokich kosztów leczenia lub utraty prawidłowych funkcji żucia. Utrata tej funkcji wpływa na wybór jedzenia, a ostatecznie na ogólny stan zdrowia.

Jednym z działań mających na celu pomoc w tej sytuacji są przepisy HELFO dotyczące warunków uprawniających do dofinansowania leczenia stomatologicznego. Pytanie brzmi, czy te przepisy skutecznie obejmują typowe problemy jamy ustnej po operacji bariatrycznej. Aby to ustalić, potrzebne są bardziej rozbudowane badania, które będą monitorować zdrowie pacjentów od okresu przed operacją przez kilka lat po jej przeprowadzeniu.

Aktualny stan badań

Dotychczas istnieje stosunkowo niewiele badań dotyczących zdrowia jamy ustnej po operacji bariatrycznej, a wiele istniejących ma istotne ograniczenia.

Jednym z problemów wielu badań jest brak długoterminowego monitorowania pacjentów po operacji bariatrycznej. Na przykład, wiele badań dotyczących rozwoju próchnicy po operacji bariatrycznej obejmuje tylko półroczny okres obserwacji. Jeśli ryzyko próchnicy wzrasta po operacji, to prawdopodobnie nie stanie się to w ciągu kilku miesięcy. Takie badania, które nie wykazują jednoznacznych związków, mogą dawać fałszywe poczucie bezpieczeństwa.

Podstawowym problemem w zrozumieniu związków między zdrowiem jamy ustnej a innymi chorobami i leczeniem jest fakt, że leczenie stomatologiczne w Norwegii nie jest raportowane do centralnych rejestrów zdrowotnych.

Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej wielokrotnie wskazywało na konieczność prowadzenia większej liczby badań nad zdrowiem jamy ustnej, szczególnie w kontekście innych chorób. Jest to szczególnie istotne wprzypadku chirurgii bariatrycznej, ponieważ operacje te znacząco zwiększają ryzyko chorób jamy ustnej.